‘Draagvlak voorop in nieuw GLB’
Draagvlak bij boeren moet uitgangspunt zijn bij de invulling van het nieuwe GLB. Dat vinden voorzitter Andre Arfman van het NAJK en voorzitter Alex Datema van BoerenNatuur. Beiden zijn lid van de Maatschappelijke Begeleidingsgroep GLB-NSP. Een dubbelinterview over de gewenste contouren van het nieuwe GLB in Nederland.
Moet het landbouwbeleid in de volgende GLB-periode radicaal van koers veranderen?
Arfman: “Vind ik niet, zeker niet radicaal. Hoofddoel van het GLB is de productie van voldoende, veilig en betaalbaar voedsel met een redelijk inkomen voor de boer. Dat was zo, en moet zo blijven. Wij zien natuurlijk ook dat in de samenleving vragen worden gesteld bij de huidige productiewijze in de land- en tuinbouw. Terecht of onterecht, we moeten daar wel wat mee. Daarom pleit het NAJK voor bijschaven van het beleid.”
Datema: “Daar ben ik het in grote lijnen mee eens. Het GLB-budget kun je zien als de verzekeringspremie voor een goede voedselvoorziening. Maar dat is in de huidige tijd moeilijk te verkopen. De landbouw moet laten zien dat er meer gebeurt met de premies die boeren ontvangen dan alleen voedsel produceren. Biodiversiteit, klimaat, het gaat niet goed, de landbouw kan hierin een positieve rol vervullen. Het GLB kan dat stimuleren. Bovendien komt nu het meeste geld terecht bij een klein deel van de boeren. Een beetje bijschaven is niet genoeg.”
| In de Maatschappelijke Begeleidingsgroep is een groot aantal maatschappelijke organisaties vertegenwoordigd. Arfman (melkveehouder in het Gelderse Vorden) zit erin namens de jonge boeren, Datema (melkveehouder in het Groningse Briltil) namens BoerenNatuur, het platform van agrarische collectieven. De begeleidingsgroep heeft een adviserende rol bij de totstandkoming van het Nationaal Strategisch Plan, het plan waarin komt te staan hoe in Nederland het GLB concreet invult. |
Is het goed dat in de nieuwe GLB-periode zwaardere duurzaamheideisen gaan gelden?
Datema: “Dan wil ik wel onderscheid maken tussen de basispremie en de vergoeding die boeren straks krijgen voor uitvoering van eco-regelingen. De basispremie moet onvoorwaardelijk zijn, dus geen extra regels. De eco-regelingen, dat is een ander verhaal. Daarbij gaat het mijns inziens niet zo zeer om zwaardere eisen, maar om begrippen als effectief, toegankelijk en inpasbaar.”
Arfman: “Juist de eco-regelingen kunnen we gebruiken om stappen vooruit zetten op het gebied van duurzaamheid. Het NAJK pleit voor een keuzemenu van doelgerichte maatregelen. De boer kiest de eco-regelingen die hij zinvol en uitvoerbaar acht. Als er niks bij zit dan doet hij niet mee. Vrijwilligheid voorop.”
Datema: “Die vrijwilligheid is inderdaad heel belangrijk. Als we willen dat zoveel mogelijk boeren duurzamer gaan produceren door mee te doen aan eco-regelingen, dan moet je niks verplichten. Alsjeblieft geen oekazes uit Den Haag.”
Er leven ideeën over een instapmodel waarbij het GLB in Nederland in de loop van de tijd steeds duurzamer wordt, ofwel elk jaar meer geld naar eco-regelingen en minder naar de basispremie. Goed idee?
Datema: “Ben ik voor. Zo kun je boeren laten wennen, ze zien de resultaten van hun inspanningen, gaan er met elkaar over praten en raken daardoor steeds enthousiaster. Bij het agrarisch natuurbeheer hebben we dat ook zien gebeuren. Boeren gaan echt niet voor zes jaar intekenen op een eco-regeling als ze twijfelen over nut of uitvoerbaarheid.”
Arfman: “De weg van de geleidelijkheid is meestal de goede weg. Ons voorstel voor een keuzemenu gaat uit van dezelfde gedachte. Daarin staan dan lichte en zwaardere maatregelen. Als een boer positieve ervaringen opdoet, kiest hij het jaar later wellicht voor een eco-regeling met meer impact voor het klimaat of de biodiversiteit.”
De eco-regelingen, waar denken jullie dan concreet aan?
Datema: “Ons voorstel is om in het keuzemenu in ieder geval een aantal zogeheten no-regret maatregelen op te nemen, zoals niet-kerende grondbewerking en randenbeheer. Die hebben sowieso positief effect op biodiversiteit en waterkwaliteit. Daarnaast denken wij aan een aantal gebiedsgerichte en sectorale maatregelen. Als het gaat om boerenlandvogels heb je het dan bijvoorbeeld uitgesteld maaien in de melkveehouderij en aanleg van vogelakkers in de akkerbouw.”
Arfman: “Als je wilt dat zoveel mogelijk boeren meedoen, en dat wil het NAJK, dan moet je het pakket maatregelen inderdaad zoveel mogelijk gebiedsgericht en sectoraal invullen.”
Moet er in het nieuwe GLB nog steeds geld worden uitgetrokken voor jonge boeren?
Arfman: “Ja zeker. De cijfers zijn tamelijk dramatisch: minder dan 4% van de boeren en tuinders in Nederland is jonger dan 35 jaar. De voedselproductie en het onderhoud van het landschap staan op het spel. Dus we moeten investeren in jongeren, ook via het GLB. Extra reden is dat juist jongeren investeren in duurzaamheid.”
Datema: “Helemaal eens, maar als je de positie van jongeren echt wilt verbeteren moet er meer gebeuren. De huidige bedrijven zijn zo kapitaalintensief dat jongeren na de bedrijfsovername decennialang aan hun bank vastzitten. Een beetje GLB-geld lost dat niet op. We moeten echt nadenken over andere manieren om bedrijfsovername te financieren.”
Wat is het kernpunt dat jullie in de Maatschappelijke Begeleidingsgroep aan de orde willen stellen?
Arfman: “Bij mij staat de ondersteuning van jongeren voorop. In de huidige GLB-periode kennen we de investeringssubsidies en de extra hectarepremie voor jongeren in de eerste vijf jaar na bedrijfsovername. Binnen het NAJK denken we nu na of dat anders moet en zo ja, hoe. Maar door de coronacrisis is het overleg hierover lastig te voeren.”
Datema: “Veel collectieven zijn actief betrokken bij de GLB-pilots. Ik zie het als mijn taak om de opgedane ervaringen te delen in de begeleidingsgroep. Die groep heeft een brede samenstelling. Er zitten organisaties in die het hele GLB-budget willen bestemmen voor natuur. En ook organisaties die stellen dat het gaat om boerengeld gaat en dus 100% aan boeren ten goede moet komen. BoerenNatuur neemt een tussenpositie in. Mijn inzet is dat het GLB meebeweegt met de ontwikkelingen in samenleving en politiek. De gewenste veranderingen komen alleen op gang als je boeren meeneemt.”
